Οι "προβληματισμοί" που προκύπτουν κατα καιρούς πάνω στα διαστηματικά είναι απόρροια του λανθασμένου τρόπου σκέψης για τον τρόπο που κινείται η μελωδία. Δεν σκεφτόμαστε συστηματικά αλλά μετράμε συννεχώς τα δηαστήματα με την μεζούρα. Αποτέλεσμα να φαλτσάρουμε και να αγνοούμε σε ποιο "μουσικό μονοπάτι" βρισκόμαστε.
Ο τέταρτος ήχος συνηθίζει να χρησιμοποιεί όλα τα συστήματα (δια πασών σύστημα).
α) Το δια πέντε σαν άγια
β)το δια τεσσάρων σαν πρώτος-ανανες (τέταρτος στιχεραρικός αν προτιμάτε) ή τρίτος νανα (το λεγόμενο κλιτόν) ή ακόμα και δεύτερος (πολλοί τον δια τεσσάρων δεύτερο τον ονομάζουν έσω δεύτερο) και
γ) το διά τριών σαν δεύτερος ήχος νεανές με κανονικές όμοιες διφωνίες ή λέγετος με εναλλάξ αντεστραμένες διφωνίες (μπλε-πράσινο βλ σχήμα).
Η κάθε περίπτωση δύναται να διακριθεί από την μορφολογία της εκάστοτε θέσης. Έχοντας βάση το δια τριών σύστημα στα σχήματα που επισυνάπτω παρατηρούμε πως χτίζονται πάνω σ' αυτό όλα τα υπόλοιπα συστήματα.
Για περισσότερα έχουν γίνει συζητήσεις σε πολλά θέματα στο παρελθόν καθώς και στο δεύτερο παγκόσμιο συνέδριο, "Βυζαντινός Μουσικός Πολιτισμός".
ΥΓ Τα σχήματα που επισυναπτω είναι από την παρουσίαση μου στο Δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο, "Βυζαντινός Μουσικός Πολιτισμός" 10 έως 14 Ιουνίου 2009 στην Παιανία Αττικής με θέμα "Το δια τριών σύστημα και η χρυσή τομή του Πυθαγώρα" Το βίντεο είναι
εδώ