Είναι προφανές απ' όσα παραθέτετε και εδώ, πως δεν έχετε διαβάσει το θεωρητικό του Καρά μετά της δεούσης προσοχής. Άν είναι όμως να κάνετε μια "έρευνα" με σκοπό να μας παρουσιάσετε τα λάθη του, θα πρότεινα πως πρέπει να το κάνετε. Ναι έχει κι άλλα διαστήματα που σας ξέφυγαν. Ναι δίνει λόγους για όλα. Και κυρίως αν δεν διαβάσεις σε ποιο πλαίσιο δίνεται και εξηγείται το κάθε ένα από αυτά, δεν έχει κανένα νόημα καμία λίστα. Πως εξηγείται το 256/243 να είναι και 5,5 και 6; Φυσικά και εξηγείται. Αρκεί να κατανοήσεις τί θέλει κάθε φορά να πει ο συγγραφέας. Αφού το κάνουμε με τόση προσοχή σε άλλα συγγράμματα, νομίζω πως οφείλουμε να το κάνουμε και εδώ. Διαβάστε λοιπόν με προσοχή και διάθεση κατανόησης και θα σας λυθούν οι απορίες.
1. Το ότι ο Καράς "δίνει λόγους", δεν συνεπάγεται και ότι οι λόγοι είναι σωστοί. Με όσο προσοχή και διάθεση να διαβάσεις, οι απορίες δεν λύνονται γιατί οι συγκερασμοί των λόγων που έκανε ο Καράς είναι εν πολλοίς λανθασμένοι. Και τα υπόλοιπα θεωρητικά δίνουν τους λόγους της διατονικής κλίμακας, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα, μια και έχουν αντιγράψει ένα λάθος από το θεωρητικό του Ψάχου και οι λόγοι είναι λανθασμένοι. Ο Καράς δεν έχει αντιγράψει αυτό το λάθος, έχει κάνει όμως άλλα, που έχω δείξει στο analogion.gr Να πως κιόλας όμως ότι είναι από τους λίγους -και σαφώς ο γνωστότερος- μετά την Επιτροπή θεωρητικούς που προσπάθησε να κάνει σοβαρή δουλειά με τους λόγους, έστω κι αν δεν πέτυχε. Ας μην τον θεοποιούμε λοιπόν, αφού έχει ένα κάρο λάθη στους συγκερασμούς, ας του αναγνωρίσουμε όμως τη διάθεση για προσπάθεια και μάλιστα σοβαρή.
Αλλά ως εκεί και τίποτα παραπάνω, αφού τα λάθη είναι λάθη: το 15/14 ΔΕΝ είναι 7.5, ούτε το 12/11 φυσικά είναι 9.5 και τέτοια πράγματα που έχει στο θεωρητικό του: όλ' αυτά τα πράγματα ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ και προήλθαν από το λάθος σκεπτικό του σχετικά με τον αριθμό των μορίων της κλίμακας: υπέθεσε δηλ. ο Καράς ότι αφού η κλίμακα έχει 71 και το 6 γίνεται 5.5, άρα αν δεν υπάρχει το 6 από κάπου πρέπει να φάμε μισό τόνο... Και το έκανε αυθαιρέτως και λανθασμένως αφαιρώντας τον από το 15/14, μη λαμβάνοντας υπόψη του άλλα πράγματα (π.χ. το αληθινό μέγεθος του μείζονος τόνου, που στην κλίμακα των 72 είναι 12.23 και όχι 12 και είναι αιτία να "τρώγεται" μισός τόνος κατά το συγκερασμό δύο τόνων...).
2. Το να δίνεις στο συγκερασμό 5.5 και 6 στην ίδια κλίμακα των 72 τμημάτων φυσικά και δεν δικαιολογείται με τίποτα. Και μη μου πείτε ότι δεν έχω διαβάσει κι εγώ το σκεπτικό του Καρά γιατί έχω φάει κάτι ώρες για να βγάλω άκρη με το κουλουβάχατο κυριολεκτικά που επικρατεί στις μελέτες του για τα διαστήματα: θεωρεί ο Καράς ότι η "κανονική" κλίμακα είναι 71 τμημάτων, επειδή, και καλά, το ημίτονο στην πραγματικότητα δεν είναι ημίτονο, αλλά λείμμα, δηλ. όχι 6 μόρια αλλά 5.5. Χώρια που και αυτό το σκεπτικό πάσχει (και το έχω εξηγήσει αλλού), το θέμα όμως εδώ είναι ότι τον αριθμό αυτόν (5.5) τον έχει σε κλίμακα όχι 71 αλλά... 72 τμήματων! (το έχω γράψει επανειλημμένως αυτό το πράγμα εδώ μέσα). Αυτοαναιρείται λοιπόν.
3. Όσο για τα "γριφώδη" διαστήματα 3.25, 21.5 και 23.5 τι να πούμε και τι να μην πούμε... Έπιασα μόνο τα χοντρά στον Καρά, άμα πάμε και στις λεπτομέρειες δεν θα τελειώσουμε ποτέ:
το 21.5 προφανώς είναι λανθασμένο διάστημα, αφού η καραϊκή κλίμακα του θεωρητικού που το περιέχει, έχει.... 73 μόρια!!! Πρόκειται για την κλίμακα ΝΗ-ΝΗ' των εκφωνήσεων του Αποστόλου ("ήχος πλ. δ' εναρμόνιος κατά την τετραφωνίαν", θεωρητικό τόμος Β' σελ. 152) με διαστήματα, κατά Καρά:
12 - 5.5 - 21.5 - 4 - 12 - 14 - 4
Στα "Αρμονικά", το αντίστοιχο διάστημα σε όμοιο τετράχορδο έχει διορθωθεί σε 20, που είναι πιο σωστό (ονομάζει την κλίμακα "Νεβεσέρ εναρμόνιον" και ήχο δ' και στην ουσία είναι το σκληρό χρώμα της Επιτροπής -το γιατί το λέει εναρμόνιο είναι άλλη ιστορία, αφού κι ο ίδιος μια το λέει έτσι μια λέει ότι το τετράχορδο είναι "σκληρό χρωματικό"...-), πλήν όμως η κλίμακα έχει τώρα 71 μόρια!! Άντε βγάλε άκρη... Τέλος πάντων, το θέμα είναι ότι
21.5 ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ. Όσο γι' αυτό που εγράφη, ότι ο Καράς δίνει για όλα τα διαστήματα λόγους, αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα: ΔΕΝ δίνει λόγους για όλα. Γι' αυτό το 20 λ.χ. δεν έχει κανένα διαστηματικό λόγο, ούτε στο θεωρητικό του ούτε στα "Αρμονικά" ούτε στο "Γένη και Διαστήματα".
Αν μπούμε στον κόπο να υποθέσουμε εμείς το 20άρι του Καρά, θα δούμε ότι, εφόσον δίνει τα υπόλοιπα διαστήματα λείμμα και εναρμόνια δίεση (δηλ. 256/243 και 28/27), το υπολειπόμενο είναι το 980/803 (αν το έκανα σωστά, τώρα βράδυ που είναι...), το οποίο είναι 20.69 μόρια και το τετράχορδο, με σωστό -και όχι καραϊκό- συγκερασμό στο μισό, είναι 5.5 - 20.5 - 4 . Οπότε το τετράχορδο είναι παρόμοιο με το της Επιτροπής 6-20-4.
4. Τα δε 3.25 και 23.5 είναι και αυτά λάθος συγκερασμοί (θεωρητικό, τόμος Β' σελ. 154, ήχοι "πλ. β' και νενανώ εναρμόνιοι") : είναι παρμένα από το τετράχορδο με λόγους 31/30 - 5/4 - 32/31, που είναι ακριβώς το εναρμόνιο γένος του Διδύμου και ισούται με 3.4 - 23.2 - 3.3. Ο Καράς, αντί να τα κάνει 3.5 - 23 - 3.5, που είναι και το σωστό, τα κάνει 3.25 - 23.5 - 3.25. Προτιμάει δηλ. να εκφράσει σωστότερα τη δεύτερη εναρμόνια δίεση και να απομακρυνθεί από τα υπόλοιπα, παρά να συγκεράσει σωστότερα (και απλούστερα) τις δύο διέσεις στο 3.5 (αφού ακουστικά είναι ίδιες, απέχοντας μόλις 2 cents η μια από την άλλη) και τη διά τριών μείζων 5/4 σε απλώς 23 μόρια, που είναι σωστότερο από το 23.5 που γράφει... Δηλ. τα γράφει και πιο σύνθετα και πιο λανθασμένα από την απλούστερη μορφή!
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:
21.5 = 980/803 και 345 cents (δεν το δίνει ο Καράς, απλώς προκύπτει)*
3.25 = Στη βάση του τετραχόρδου: 31/30 και 57 cents, ενώ στην κορυφή του τετραχόρδου: 32/31 και 55 cents
23.5 = 5/4 και 386 cents
*
Υ.Γ. Να σημειώσουμε ότι υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις με διαστήματα στο τετράχορδο που ο Καράς δεν τα δίνει όλα, αλλά προκύπτουν από τα υπόλοιπα που δίνει (π.χ στα "Γένη και Διαστήματα" δεν δίνει το μέγεθος του ελαχίστου τόνου στο μαλακό διάτονο, δίνει όμως του μείζονος και του ελάσσονος). Αν πάμε όμως σε άλλα σημεία όπου ο Καράς δίνει το "υπολειπόμενο" διάστημα (όπως στο Θεωρητικό, που δίνει τον ελάχιστο τόνο ως 15/14), αυτό δεν είναι τελικά αυτό που λογικά προκύπτει από τις πράξεις, αλλά διαφορετικό! Έτσι λοιπόν δεν είναι καθόλου μα καθόλου σίγουρα ότι ο Καράς εννοούσε το 20άρι ή 21.5άρι ως 980/803, που είναι και το σωστό αριθμητικώς...