Παπαδική - Ι.Μ.Μεταμορφώσεως 192

Ανοίγω νέο θέμα σχετικά με μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα Παπαδική (πολυπλεύρως όπως θα διαπιστώσετε) που φυλάσεται στην Ι.Μ.Μεταμορφώσεως Μεγάλου Μετεώρου με αρίθμηση Ι.Μ.Μεταμορφώσεως 192 (Γ.Θ.Στάθη "Τα Χειρόγραφα Βυζαντινής Μουσικής").

Πρόκειται για Παπαδική η οποία χρονολογείται περί τα μέσα του ΙΕ΄αιώνα, ο δε γραφεύς της είναι ανώνυμος.

Εισαγωγικά, παραθέτω το απόσπασμα αυτό στο οποίο καταδεικνύεται η ψαλμώδηση ολόκληρου του προοιμιακού ψαλμού από τους δύο χορούς, σπάνιο και άγνωστο εν πολλοίς χαρακτηριστικό του παλαιού μεγάλου εσπερινού.


23α Αρχη συν Θεω αγιω του μεγαλου Εσπερινου: τουτο δε ψαλλεται διχορον, ηχος πλ δ΄ Δευτε προσκυνησωμεν - τρεις φορες - ο αος πλ δ΄ Ευλογει η ψυχη μου - (φ.23β) ο βος ηχος β΄ Εξομολογησιν και μεγαλοπρεπειαν - ηχος β΄ Εκτεινον τον ουρανον ωσει δεριν. Ειτα λέγουν τους στιχους ολους εις το μελος αυτο εως το Ανοιξαντος σου, και ευθυς αρχονται τα Τριαδικα, ηχος πλ δ΄ (φ.24α) ο αος Ανοιξαντος σου - ο βος Αποστρεψαντος σου - του Παναρετου, ηχος πλ δ΄ Αντανελεις το πνευμα αυτων.

Στην εν λόγω Παπαδική αναφέρεται και το εξής ασυνήθιστο και πολύ ενδιαφέρον:


70βΑγιος Κυριος, Τοις μαθηταις συνελθωμεν (μονον η αρχη και περιεργως σε ηχο α΄)...


Ακουλούθως υπάρχει ολόκληρη η σειρά στους οκτώ ήχους με το "Ἁγιος Κύριος" και το "Εξαποστειλαριον" μελισμενα κατ΄ ήχον και όχι στον β΄ ήχο.

Η ψαλμωδία του "Άγιος Κύριος" μεταξύ διακόνου (ή και κανονάρχου) είναι εν χρήσει ακόμη σε αρκετούς Ρωσικούς ναούς στον ήχο της Κυριακής, όπως βεβαίως τον αντιλαμβάνονται οι Ρώσοι.

Firfiris said:

Στην εν λόγω Παπαδική αναφέρεται και το εξής ασυνήθιστο και πολύ ενδιαφέρον:


70βΑγιος Κυριος, Τοις μαθηταις συνελθωμεν (μονον η αρχη και περιεργως σε ηχο α΄)...


Ακουλούθως υπάρχει ολόκληρη η σειρά στους οκτώ ήχους με το "Ἁγιος Κύριος" και το "Εξαποστειλαριον" μελισμενα κατ΄ ήχον και όχι στον β΄ ήχο.

Click to expand...

Έτσι γινόταν εκείνα τα χρόνια. Στις περισσότερες Παπαδικές εκείνων των αιώνων συναντούμε τα ίδια.

Ας παραθέσουμε κάτι εξίσου ή περισσότερο ενδιαφέρον που βρίσκεται στον κώδικα αυτό:


105βΤρισαγιον της Δοξολογιας, [ηχος] δ΄ Τον τρισαγιον υμνον παντες ασωμεν, Τριας αγια, φωτισον το τριμερες των ψυχων ημων του μελπειν σοι τον τρισαγιον υμνον, αγιος ο Θεος, αγιος ισχυρος, αγιος αθανατος ελεησον ημας.


Τα παραπάνω αποτελούν το κείμενο του ασματικού Τρισαγίου. Όλο αυτό ψάλλονταν...

Emmanouil Giannopoulos said:

Έτσι γινόταν εκείνα τα χρόνια. Στις περισσότερες Παπαδικές εκείνων των αιώνων συναντούμε τα ίδια.

Click to expand...

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τα όμορφα στοιχεία που μας δίνει ο κ.Κωστόπουλος και ο κ.Γιαννόπουλος και επίσης μου φάνηκε ασυνήθιστο αυτό με τους 8 ήχους στα Εξαποστειλάρια.

υπάρχει και αλλού όπως λέτε και αν ναι που; ευχαριστώ αν δε σας κάνει κόπο γιατί μου φάνηκε ωραίο το θέμα...

Melodos said:

υπάρχει και αλλού όπως λέτε και αν ναι που; ευχαριστώ αν δε σας κάνει κόπο γιατί μου φάνηκε ωραίο το θέμα...

Click to expand...

Εγώ προσωπικά δεν έχω υπόψιν μου άλλη συγκεκριμένη Παπαδική που να τα έχει και στους 8 ήχους παρά μόνον αυτή που παρέθεσα. Ίσως ο κ.Γιαννόπουλος να αναφέρει και άλλον συγκεκριμένο κώδικα εάν γνωρίζει.

Ευχαριστώ.

Melodos said:

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τα όμορφα στοιχεία που μας δίνει ο κ.Κωστόπουλος και ο κ.Γιαννόπουλος και επίσης μου φάνηκε ασυνήθιστο αυτό με τους 8 ήχους στα Εξαποστειλάρια.

υπάρχει και αλλού όπως λέτε και αν ναι που; ευχαριστώ αν δε σας κάνει κόπο γιατί μου φάνηκε ωραίο το θέμα...

Click to expand...

Firfiris said:

Εγώ προσωπικά δεν έχω υπόψιν μου άλλη συγκεκριμένη Παπαδική που να τα έχει και στους 8 ήχους παρά μόνον αυτή που παρέθεσα. Ίσως ο κ.Γιαννόπουλος να αναφέρει και άλλον συγκεκριμένο κώδικα εάν γνωρίζει.

Ευχαριστώ.

Click to expand...

Διά την φιλομάθειά σας, αν και το βιβλίο τυπώνεται και θα υπάρχει σε λίγο ως έκδοση του Ιδρύματος Βυζ. Μουσικολογίας:
Από Παπαδική, άγνωστη άλλά σπουδαία, η οποία φυλλάσσεται σε βιβλιοθήκη του εξωτερικού, γραμμένη την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 15ου αιώνα:
35β Ἀρχὴ σὺν Θεῷ Ἁγίῳ τοῦ Κύριε ἐκέκραξα κατ᾿ ἦχον σὺν τῷ Δόξα καὶ τὸ Θεὸς Κύριος σὺν τὸ Ἀλληλούια, μετὰ τοῦ Πᾶσα πνοὴ καὶ τοῦ Αἰνεῖτε καὶ ἑτέρας ἄλλας ἀκολουθίας τοῦ Ὄρθρου. Ὁ δομέστικος τοῦ ἄρχοντος· [ἦχος] α’ Κύριε ἐκέκραξα..., εἰς ἰδιόμελον· [ἦχος] α’ Δόξα Πατρί... Καὶ νῦν... Τὴν παγκόσμιον δόξαν, τὴν ἐξ ἀνθρώπων (ἕως ἐδῶ). Ἀκολουθοῦν: Θεὸς Κύριος..., Τοῦ λίθου σφραγισθέντος (ἕως ἐδῶ), ἕτερον τὸ κοινότερον Θεὸς Κύριος..., Τοῦ λίθου σφραγισθέντος (ἕως ἐδῶ), τοῦτο ψάλλεται τῇ μεγάλῃ Μ’ ἀντὶ τὸ Θεὸς Κύριος· [ἦχος] α’ Ἀλληλούια... Σωματικαῖς μορφώσεσι... Ὅλος ὁ ὕμνος.
36β Προκείμενον τὸ ἀναστάσιμον· [ἦχος] α’ Νῦν ἀναστήσομαι..., στίχος Τὰ λόγια Κυρίου..., Νῦν ἀναστήσομαι..., καὶ εὐθὺς τὸ Πᾶσα πνοή· α’ Πᾶσα πνοή..., στίχος Αἰνεῖτε τὸν Κύριον..., Πᾶσα πνοή...
37α Εἰς τὸν κανόνα ἄρχονται τὴν στιχολογίαν· [ἦχος] α’ Τῷ Κυρίῳ ᾄσωμεν..., εἰς τὰ Καθίσματα· [ἦχος] α’ Δόξα Πατρί... Τὸν τάφον Σου Σωτὴρ στρατιῶται τηροῦντες (ἕως ἐδῶ).
37β Ὁ ἕτερος χορός· [ἦχος] α’ Καὶ νῦν... Οἱ τὴν σὴν προστασίαν (ἕως ἐδῶ).
Μετὰ τὸ Ἅγιον Εὐαγγέλιον Ἐλέησόν με ὁ Θεός...ἀνόμημά μου.
Εἰς τὴν η’ ᾠδήν· Αἰνοῦμεν... Θαύματος ὑπερφυοῦς ἡ δροσοβόλος (ἕως ἐδῶ).
Τοῦτο λέγει ὁ ἱερεὺς εἰς τὴν θ’ ᾠδήν· [ἦχος] α’ Μεγάλυνον Θεοτόκε τὰ ἐλέει σου ἐπὶ πάντας ἡμᾶς. Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ ἠγα (ἕως ἐδῶ).
Εἰς δὲ τὴν θ’ ᾠδὴν λέγονται ταῦτα τὰ μεγαλυνάρια· [ἦχος] α’ Μεγάλυνον ψυχή μου τὴν τιμιωτέραν... Μυστήριον ξένον ὁρῶ καὶ παράδοξον (ἕως ἐδῶ), ἕτερον· [ἦχος] α’ Μεγάλυνον ψυχή μου τὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ... Μυστήριον (ἕως ἐδῶ).
Ἀκολουθοῦν μὲ παρόμοιο τρόπο τὰ ἀντίστοιχα: Εἰς τὸν ἅγιον Νικόλαον, εἰς τὰ Εἰσόδια, εἰς τὴν Κοίμησιν. Χαμηλὰ στὸ φύλλο: Μετὰ τὴν θ’ ᾠδὴν τὸ ἐξαποστειλάριο Ἅγιος Κύριος..., [ἦχος] α’ Τοῖς μαθηταῖς συνέλθωμεν (ἕως ἐδῶ).
38β Εἰς τοὺς Αἴνους οἱ μοναχοὶ λέγουσι τὸ Πᾶσα πνοή· [ἦχος] α’ Πᾶσα πνοή..., ἕτερον· [ἦχος] α’ Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν...
Εἰς τὴν εἴσοδον τῆς Ἁγίας Μ’· [ἦχος] α’ Ἐξομολογήσομαί σοι Κύριε ἐν ὅλῃ...τὰ θαυμάσιά Σου. Προκαθάρωμεν ἑαυτοὺς ἀδελφοὶ τῇ βασιλίδι (ἕως ἐδῶ).
39α Εἰς τὸ ἐωθινόν· [ἦχος] α’ Δόξα Πατρί... Εἰς τὸ ὄρος...χαμόθεν (ἕως ἐδῶ).
Ἀρχὴ τοῦ β’ ἤχου· ἦχος β’
Καθεξῆς μὲ παρόμοιο τρόπο περιέχονται τὰ ἀνάλογα σὲ κάθε ἦχο. Ἔχει σημασία ὅτι τὸ Πᾶσα πνοὴ τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ὄρθρου, τὸ Ἐλέησόν με ὁ Θεός, τὸ Ἅγιος Κύριος καὶ τὸ ἐξαποστειλάριο, μελοποιοῦνται κάθε φορὰ στὸν ἀντίστοιχο ἦχο.

Αυτά. Δείτε και κώδικες όπως ο Ιβήρων 122. Και ας μην ξεχνάμε ότι για να καταλάβουμε τι περιέχει ένα χειρόγραφο, τις περισσότερες φορές δεν αρκεί μια σύντομη περιγραφή. Χρειάζεται αναλυτική και από άνθρωπο που γνωρίζει, ή να το δούμε.
Φιλικά
Ε.Γ.

Emmanouil Giannopoulos said:

...αν και το βιβλίο τυπώνεται και θα υπάρχει σε λίγο ως έκδοση του Ιδρύματος Βυζ. Μουσικολογίας...

Click to expand...

Και ο τίτλος αυτού;

Emmanouil Giannopoulos said:

Από Παπαδική, άγνωστη άλλά σπουδαία, η οποία φυλλάσσεται σε βιβλιοθήκη του εξωτερικού, γραμμένη την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 15ου αιώνα...

Click to expand...

Της... Ευρωπαϊκής Ένωσης; :wink:

Emmanouil Giannopoulos said:

...Ἔχει σημασία ὅτι τὸ Πᾶσα πνοὴ τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ὄρθρου, τὸ Ἐλέησόν με ὁ Θεός, τὸ Ἅγιος Κύριος καὶ τὸ ἐξαποστειλάριο, μελοποιοῦνται κάθε φορὰ στὸν ἀντίστοιχο ἦχο.

Click to expand...

Το "Πάσα Πνοή" του Ευαγγελίου συνηθίζεται να μελοποιείται σε διαφόρους ήχους από πολλούς μελουργούς, όμως αυτό που αναφέρετε για το "Ελέησόν με ο Θεός" και το "Άγιος Κύριος - εξαποστειλάρια" είναι όντως ξεχωριστό.

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως.

Emmanouil Giannopoulos said:

Δείτε και κώδικες όπως ο Ιβήρων 122...

Click to expand...

Η αρίθμηση αυτή τίνος είναι; από το 1913 του Ιβηρίτου Αθανασίου;

Να είστε καλά και ευχαριστώ.

Firfiris said:

Και ο τίτλος αυτού;

Η αρίθμηση αυτή τίνος είναι; από το 1913 του Ιβηρίτου Αθανασίου;

Click to expand...

Τα χειρόγραφα ψαλτικής τέχνης των βιβλιοθηκών του Ηνωμένου Βασιλείου
Για τον κώδικα της Ιβήρων δείτε τον τρίτο τόμο του καταλόγου του Γρ. Στάθη.
Φιλικά
Ε.Γ.

Emmanouil Giannopoulos said:

τὸ Ἐλέησόν με ὁ Θεός[...]μελοποιοῦνται κάθε φορὰ στὸν ἀντίστοιχο ἦχο.

Click to expand...

Για το "Ελέησόν με" δείτε και την παράθεσή μου σε έναν άλλο κώδικα εδώ.